Karadeniz Bölgesi İklim Tipi


   Bu bölge, Anadolu’nun kuzeyinde şerit biçimindedir. Bölge, doğu  batı yönünde 1000 km, kuzey güney yönünde, doğuda 100 km, orta bölümde 200, batıda ise 150 km genişliğindedir. Bölgenin güney sınırı ise Kuzey Anadolu dağlarının iç sıralarından geçer.

 İklim ve Bitki Örtüsü  


Kıyılarda denizel, kıyıdan uzak iç kesimlerde ise karasal iklim görülür. Karasal iklimin görüldüğü yerlerde yazların sıcak, kışların soğuk ve kar yağışlı geçtiği görülmektedir. Nemin az olması sebebiyle günlük ve yıllık sıcaklık farkları fazladır. Dağların yükselti ve doğrultusu nedeniyle orta Karadeniz’de denizel iklimin yayılma alanı, Doğu ve Batı Karadeniz’e oranla daha fazladır.
   Kıyılarda, her mevsimi yağışlı, yazları serin, kışlar ılık özellik gösteren Karadeniz iklimi görülür. Bu iklim birçok yönüyle ılıman okyanus iklimini andırır. Her mevsim görülen yamaç yağışlarına basınç koşulları ve dağ doğrultusu yol açar. Deniz etkisi nedeniyle yazlar serin, kışlar ılık geçer. Yağış rejimi düzenli, maksimum yağış sonbaharda, minimum yağış ilkbaharda görülür.
   Her mevsim yağış görülmesi, yaz kuraklığı isteyen buğday, arpa, yulaf, çavdar, mercimek, pamuk gibi ürünlerin yetişmesini önlemiştir. Bölgede tahılın yerini mısır almıştır. Bol yağış; tarımda nadas yönteminin kullanılmamasına, yurdumuzun en geniş ormanlarının bu bölgede olmasına yol açmıştır.
   Kış mevsiminde kıyıda ısının sıfırın altına düşmemesi, yani kış ılıklığı; fındık, çay, turunçgil, zeytin gibi ürünlerin yetişmesini kolaylaştırmıştır. İç bölgelerde yağış azlığı; orman örtüsünün azlığına, tahıl ve şekerpancarı gibi ürünlerin öne çıkmasına yol açmıştır.
   Dağların denize bakan yamaçları, fazla yağış aldığından gür ormanlarla kaplıdır. İç kısımlarda ise bitki örtüsünü stepler oluşturur. Kıyıdan dağlara tırmandıkça ağaç türlerinde değişme gözlenir. Bu farklılaşma, yükseldikçe sıcaklığın düşmesinin sonucudur. Kıyıdan 800 m kadar yayvan yapraklı ağaçlar, 800 m’den 1500 m’ye kadar karma yapraklı ağaçlar (kayın, gürgen, .... ), 1500 m’den 2000 m’ye kadar iğne yapraklı ağaçlar (çam, köknar, ....), 2500 m’de dağ çayırları görülürken, daha yukarılarda kayalıklar başlar.




Karadeniz Bölgesinin Başlıca Tarım Ürünleri:


1.Mısır : Halkın temel besin maddesidir. Bölge mısır üretiminde 1. sırada yer alır. 

2.Fındık : Kış ılıklığına gereksinim duyan fındık Karadeniz iklimine en uyumlu üründür. Türkiye üretiminin %84’ü Karadeniz Bölgesi tarafından karşılanır.En yoğun olarak Ordu ve Giresun’da üretilir.

3.Çay : Bol nem ve kış ılıklığına gereksinim duyar. Doğu Karadeniz kıyılarında, denize dönük yamaçlarda yetiştirilir. Ülke üretiminin tamamını Karadeniz Bölgesi karşılar.

4.Pirinç : Bol suya gereksinim duyar. Akarsu vadi tabanlarında ekimi yapılır. Tosya, Boyabat, Çarşamba ovaları başlıca ekim alanlarıdır.

TÜRKİYE İKLİMİ

Türkiye'de Sıcaklığı Etkileyen Faktörler


1.Enlem
   Türkiye'nin kıyılarında bulunan merkezlerin sıcaklıklarının farklı olması enlem ile açıklanır.Türkiye kuzey yarım kürede olduğu için güneye gidildikçe sıcaklık artar, kuzeye gidildikçe sıcaklık azalır.

Yukarıdaki merkezlerin denize(0 metre) göre konumları aynıdır.Fakat güneş ışınlarının düşme açısı enleme bağlı olarak farklıdır.Bu illerin sıcaklıklarının farklı olmasının  sebebi iklim faktörüyle ilgilidir.

Enlem-Sıcaklık İlişkisi

• Sıcaklık azaldıkça denizlerin tuzluluk oranı da azalır.Bu nedenle en tuzlu denizimiz Akdeniz iken tuzu en az olan denizimiz Karadeniz'dir.
• Sıcaklığın azalmasına bağlı olarak Antalya'da maki üst sınırı 800 m,İzmir'de 400 m,İstanbul'da ise 100 m'dir
• Deniz turizm sezonu ilk önce Akdeniz'de başlar.
• Akdeniz'deki ürünlerin olgunlaşma süresi Karadeniz'deki bir ürüne göre daha kısadır.
• Kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı azaltırken,güneyden esen rüzgarlar sıcaklığı artırır.

2.Yükselti

     Türkiye'de yükselti batıdan doğuya artar.Sıcaklık doğuya gidildikçe azalır.

  Yukarıdaki şekilde de görüldüğü gibi Ankara ve Erzurum aynı enlemde olmalarına rağmen yükseltilerinin farklı olmasından dolayı sıcaklıkları farklıdır.


Yükselti-Sıcaklık İlişkisi

• Bir tarım ürününün yükseltiye bağlı olarak olgunlaşma süresi değişir.Örneğin; Erzurum'daki bir ürün Ankara'daki bir ürüne göre daha geç olgunlaşır.

• Buğday hasadı; Ege'de haziran,İç Anadolu'da temmuz,Doğu Anadolu'da ağustos ayında yapılır.
• Doğu'ya gidildikçe karla örtülü gün sayısı artar.

Türkiye'de kısa mesafede yükseltinin değişmesi kısa mesafede sıcaklığın da değişmesinde etkili olmuştur.






3.Nem(denizellik-karasallık
     Kıyı bölgelerinin nemliliği iç kesimlere göre daha yüksektir.Bu nedenle kıyılarda yağışlar fazla ve sıcaklık farkları azdır.

• Bu nem farkından dolayı yaz mevsiminde Konya Samsun'dan kış mevsiminde ise Samsun Konya'dan daha sıcaktır.
• Antalya kışın denizin ılıtıcı etkisiyle yazın ise serinletici etkisiyle karşılaşır.
• Kıyılarımızda kış ılıklığı görülürken iç kesimlerimizde kışlar kar yağışlı ve sert geçer.
• Örneğin; Şanlıurfa yazın aşırı ısınırken kışın da aşırı soğur.

4.Bakı
  Türkiye,kuzey yarım kürede olduğu için dağlarının güney yamacı kuzey yamacına göre daha fazla ısınır.Ancak Karadeniz bölgesinde kuzey yamaçta denizel faktör etkili olduğundan güney yamacından daha fazla ısınarak bakıya ters düşer.

İKLİM TİPLERİ VE BİTKİ ÖRTÜSÜ

1.EKVATORAL İKLİM 

• 10   kuzey ve güney enlemleri arasında görülür.Özellikle Amazon ve Kongo Havzaları,Malezya,Endonezya,Filipinler ve Papua Yeni Gine'de etkilidir.
• Yıllık sıcaklık ortalaması  20 derecenin üzerindedir.(güneş ışınlarının açısı büyük olduğu için)
• Yıllık sıcaklık farkı en az olan iklimdir.
• Yağış rejimi düzenlidir. Konveksiyonel (yükselim)yağış görülür.(2000 mm üstü)
• Yağışların fazla olması ve yüksek sıcaklık kimyasal çözülmeyi artırmıştır.
• Topraklar fazla yıkandığı için verimi düşüktür ve kırmızı renkli Laterit topraklarıdır.
• Ekvatoral bölgede 1000 m'nin altındaki yerlerde sık orman örtüsü,bataklıklar,yüksek sıcaklık ve nem sebebiyle nüfus çok seyrektir.
• Geniş yapraklı yağmur ormanları bulunur,yıl boyunca yeşil kalır,yapraklarını dökmez.

YAĞMUR ORMANLARI

2.SUBTROPİKAL(SAVAN)İKLİM

• 10-20 kuzey ve güney enlemleri arasında görülür.
• Bu iklim bölgesinde güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla düşer. Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği yaz dönemi yaz dönemi yağışlı , kış dönemi kuraktır.
• Sıcaklık ortalaması 20 derecenin üzerindedir.
• Konveksiyonel yağış görülür.(1500 mm 'nin üzerinde bir yağış )
• Yağış sıcaklığa göre az olduğu için bitki örtüsü savandır. Savanlar uzun süre yeşil kalan , gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır.
• Savan bitki örtüsü içinde yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve akarsu boylarında ormanlar görülür.

SAVANLAR

3. TROPİKAL ÇÖL İKLİMİ

• Dönenceler çevresinde görülür.Oluşmasında dünyanın günlük hareketinden kaynaklanan dinamik yüksek basınç etkilidir.
• Yıl boyunca alçalıcı hava hareketi görülür.
• Havada nem çok azdır.
• Mutlak ve bağıl nem çok düşüktür.Bu sebeple günlük sıcaklık farkı en fazla olan iklimdir.
• Belirli bir yağış mevsimi yoktur.Bazı yıllar hiç yağış olmayabilir.
• Mekanik çözülmenin en fazla olduğu iklimdir.
• Yıllık sıcaklık farkı günlük sıcaklık farkı kadar yüksek değildir.Çünkü güneş ışınları bu alanlara yıl boyunca dike yakın açıyla düşmektedir.
• Sıcaklık çok fazla ve nem çok az olduğundan bitki örtüsü susuzluğa dayanıklı kaktüs'tür.
• Çöllerde yer altı su seviyesinin yüzeye yakın olduğu veya çıktığı yerler olan vahalar canlı yaşamı için elverişli yerleri oluşturur.Vahaların en önemli tarım ürünü hurmadır.

KAKTÜSLER

4. MUSON İKLİM 

• Muson rüzgarlarının etkili olduğu Güney ve Güneydoğu Asya'da etkilidir. Ayrıca;Avustralya'nın kuzeyinde ve Doğu Afrika da Madagaskar adasında etkilidir.
• Muson rüzgarlarından dolayı bu iklimde yaz mevsimi yağışlı , kışlar kuraktır.Bu yönüyle savan iklimiyle benzerlik gösterir.
• Yıllık ortalama sıcaklık 15-20 derecedir.
• Sıcaklık enleme ve yükseltiye bağlı olarak değişir. (Hindistan Japonyaya göre daha sıcaktır.
• Yaz musonları 6 ay boyunca okyanustan yağış getirir.
• Yıllık yağış miktarı 1000-1500 mm civarındadır. Ancak kıyı kesimlerde bu yağış miktarı çok daha fazla olabilmektedir.Örnek : Hindistan'ın kuzeydoğusunda yer alan Çerapunçi 1200o mm yağış almaktadır.(dünyanın en fazla yağış alan yeridir.)
• Bitki örtüsü kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanlarıdır.

MUSON ORMANLARI

5.AKDENİZ İKLİMİ(ILIMAN , DENİZEL)

• 30  -40   enlemleri arasında görülür.
• Akdeniz 'e kıyısı olan ülkeler (Mısır ve Libya hariç.Buralarda görülmeme sebebi yer şekillerinin engebesiz olmasıdır.)Avustralya'nın güneybatısı,G.Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesi,Şili'nin orta kesimleri ve Kuzey Amerika 'da Kaliforniya çevresinde etkilidir.
• Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır.
• Yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısına ,kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır.
• En sıcak ay ortalaması 28-30 derecedir. En  soğuk ay ortalaması 8 -10 derecedir.Yıllık ortalama 18  derecedir.
• Kar ve don yağışı çok nadir görülür.
• En fazla yağış kışın düşer.
• Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir.Cephesel yağışlar en fazla bu iklimde görülür.
• Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir.Ortalama 600-1000 mm arasındadır.
• Bitki örtüsü ;kızılçam ormanlarının  tahrip edilmesiyle ortaya çıkan makilerdir.
• Makiler,sürekli yeşil kalabilen ,kısa boylu,sert yapraklı,kuraklığa dayanıklı,bodurbitkilerdir.Mersin,defne,kocayemiş,keçiboynuzu,zakkum,zeytin,süpürge çalısı gibi bitkiler başlıca maki türleridir.

MAKİLER

6. ILIMAN OKYANUS İKLİMİ

• 30-60 enlemleri arasında ,karaların batı kıyılarında görülür.Batı rüzgarları ve sıcak su akıntıları etkisiyle oluşan iklim tipidir.Yurdumuzda Karadeniz kıyılarında bu iklime benzer iklim şartları görülür.
•  Nem oranı yüksek,yıl boyunca yağışlıdır.
• Günlük ve yıllık sıcaklık farkı karasal iklime göre çok azdır.
• En sıcak ay ortalaması 24-25 derece,en soğuk ay ortalaması 5-7 derece 'dir.Yıllık ortalama 13 -15 derece 'dir.
• Yıllık yağış miktarı 1500 mm civarıdır.Yükselti arttıkça yağış miktarı da artmaktadır.
• En fazla yağış sonbaharda ,en az yağış ilkbaharda görülür.
• Bulutluluk fazla güneşlenme süresi azdır.
• En fazla yağışı sonbaharda alır.
• Yamaç yağışı görülür.
• Bitki örtüsü yayvan ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlardır.Ormanların tahrip edildiği yerlerde ortaya çıkan çalılıklara yalancı maki yani psödomaki denir.Bunların tahrip edildiği yerlerde çayırlar bulunur.

İĞNE YAPRAKLI ORMANLAR

7. KARASAL İKLİM

• 40-50 enlemleri arasında orta kuşak karalarının iç kesimlerinde görülür.
• Kışlar çok soğuk ve uzun sürer.Yazlar ise sıcaktır.
• Yıllık sıcaklık ortalaması 0-10 derece arasındadır.
• Kış yağışları kar şeklindedir ve bitki örtüsü tayga ormanlarıdır.
• Yağışın azaldığı yerlerde step görülür.
• Yıllık yağış miktarı 500-600 mm arasındadır.
• Taygalar dünya ormanlarının %15'ini oluştururlar.
• Bu iklim Sibirya ,Kanada ve Doğu Avrupa'da geniş bir yer tutar.

TAYGALAR

8. STEP İKLİMİ

• Sıcak ve ılıman kuşak kara içlerinde görülür. 
• Yazlar sıcak ve kurak , kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer.
• En sıcak ay ortalaması 20-25 derecedir.
• En soğuk ay ortalaması ise -2 derecedir.
• En fazla yağışı ilkbaharda , en az yağışı yaz da alır.
• İlkbaharda görülen yağışlar genelde konveksiyonel yağıştır.
• Yıllık yağış miktarı 300-500 mm civarındadır.
• Bitki örtüsü ilkbahar yağışlarıyla yeşeren , yaz başlarında kuruyan küçük boylu ot topluluğudur.Buna step denir.
• Bozkır bitki örtüsü içinde geven , deve dikeni , gelincik , çoban yastığı gibi bitkiler yer almaktadır.
• Karasal iklimlerde ormanların ortadan kaldırılması sonucunda oluşan bozkırlara antropojen bozkırı denir.

BOZKIRLAR

9. TUNDRA İKLİMİ

• Sibirya,İskandinavya Yarımadasının kuzeyinde,Kanada'nın kuzeyinde, Grönland adasının kıyı kesimlerinde görülür.
• En sıcak ay ortalaması 10 dereceyi geçmez.
• Yıllık yağış miktarı 200_250 mm civarındadır.
• Toprak yılın büyük bir kesiminde donmuş haldedir.sadece yazın sıcaklığın artması ile toprağın üst kısmındaki buzlar erir ve bataklıklar oluşur.
• Bitki örtüsü yosun,ot ve cılız çalılıklardan oluşan tundra bitki örtüsüdür.

TUNDRALAR

10.KUTUP İKLİMİ

• Grönland adasının iç kesimleri ile Antartika kıtasında görülür.
• Sıcaklık bütün yıl 0 C altındadır.
• Zemin buzlarla kaplıdır.
• Bitki örtüsü yoktur.
• Güneşlenme süresi çok uzun olmasına rağmen sıcaklık yükselmez. Sebebi güneş ışınlarının eğik açılarla gelmesidir.
• Sıcaklık düşük olduğu için buharlaşma ile atmosfere karışan nem azdır.Bundan  dolayı yağış da azdır. Bu sebeple kutup iklimine soğuk çöl iklimi de denir.